Sto lat z tysiąclecia – debata historyków

Obchody jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości nie mogą być wyłącznie czczeniem naszych przodków, ale również inspiracją dla nas, współczesnych Polaków – podkreślił prezydent Andrzej Duda w liście skierowanym do uczestników debaty „Sto lat z tysiąclecia. Drogi do niepodległej”.

Magdalena Łysiak | Niezalezna.PL

Na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się kolejna debata historyków organizowana przez Kancelarię Prezydenta RP oraz Instytut Pamięci Narodowej. Cykl debat historyków zainaugurowała w listopadzie 2016 r. dyskusja o znaczeniu Aktu 5 listopada z 1916 r. Podczas kolejnych siedmiu spotkań historycy rozmawiali m.in. o roli prezydenta USA dla polskiej niepodległości, skutkach rewolucji lutowej i rewolucji październikowej w Rosji dla Polaków, powstaniu Armii Polskiej we Francji pod dowództwem gen. Józefa Hallera, Korpusach Polskich w Rosji oraz wkładzie Kościoła w odbudowę państwa polskiego.

W liście skierowanym do uczestników debaty prezydent Andrzej Duda podkreślił, że dotychczasowe dyskusje stanowiły wkład do rozmów na temat współczesnych wyzwań i aspiracji związanych z niepodległością.

Podziwiając zaangażowanie i entuzjazm sprzed stu lat, uświadamiamy sobie również spoczywającą na nas odpowiedzialność za niepodległe państwo i jego przyszłość.

– podkreślił prezydent.

Jego zdaniem działania na rzecz państwa i niepodległości muszą brać pod uwagę interes przyszłych pokoleń.

Debata zorganizowana w Sali Balowej Zamku Królewskiego była poświęcona nie tylko procesowi odzyskiwania niepodległości i oraz doświadczeniu jej utraty, lecz również kwestiom niepodległości i wolności obecnych w polskiej historii na przestrzeni ostatnich dziesięciu wieków. Zdaniem prowadzącego dyskusję prof. Włodzimierza Sulei „celem debaty jest odpowiedź na pytanie, z czego możemy być dumni”. Badacze wszystkich epok historii Polski opowiadali o tym, jak wówczas rozumiano pojęcia niepodległości, suwerenności narodu i wolności.

Zdaniem mediewisty prof. Marka Barańskiego z UKSW już w pochodzących z wczesnego średniowiecza opowieściach o początkach państwa polskiego silnie obecny jest wątek wolności poddanych władcy oraz konieczności przestrzegania przez niego prawa. „Pojawia się w nich stwierdzenie, że to poddani są państwem, a władcy powierzane są zadanie, które ma wykonywać” – podkreślił prof. Barański.

Zdaniem dyrektora Zamku Królewskiego prof. Wojciecha Fałkowskiego symbolem późnośredniowiecznego rozumienia wolności są związki Polski i Litwy oraz narodziny systemu parlamentarnego. W jego opinii zachodzący wówczas proces rozwoju debaty politycznej był elementem spajającym dwie różne kultury oraz sposobem na bezkonfliktowy rozwój Rzeczypospolitej. Również historyk dziejów nowożytnych prof. Edward Opaliński z IH PAN podkreślił znaczenie parlamentaryzmu oraz „dążenie do kompromisu jako głównej cechy debaty w czasach rozkwitu Polski i Litwy”.

Prof. Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego zauważył, że w czasach zaborów zaistniały dwie postawy wobec utraconej niepodległości: pogodzenie się z upadkiem własnego państwa oraz dążenie do zakwestionowania tego stanu.

W opinii prof. Chwalby wielką zasługą polskich romantyków było zakwestionowanie ścisłego związku pomiędzy państwem a narodem. „Naród może żyć bez własnego państwa i upominać się o prawo do niego” – zaznaczył. Jego zdaniem ta konstatacja była jednym z najważniejszych elementów myślenia o odzyskaniu niepodległości oraz wpływała na proces stopniowego rozszerzania poczucia przynależności narodowej na wszystkie warstwy społeczne. Prof. Roszkowski odniósł się do walki o wolność prowadzonej w okresie PRL oraz współczesnego rozumienia niepodległości. Jego zdaniem system komunistyczny „dążył do zabicia ducha wolności lub wręcz zaprzeczenia jego istnieniu”. W jego opinii stosunkowo niska cena odzyskania niepodległości w 1989 r. sprawiła, że często jest ona niedoceniana lub wręcz uznawana za nieistotną.

Duża część elit odrzuciła myślenie o tym, czym jest polski duch wolności i poczucie odpowiedzialności za dziedzictwo narodowe.

– zaznaczył prof. Wojciech Roszkowski.

W dyskusjach „Sto lat z tysiąclecia. Drogi do niepodległej” wzięli do tej pory udział tacy naukowcy jak m.in. profesorowie: Małgorzata Gmurczyk-Wrońska, Andrzej Chwalba, Wojciech Roszkowski, Włodzimierz Suleja, Marek Kornat, Wojciech Materski, Mariusz Wołos, Jan Żaryn, Tomasz Schramm, Krzysztof Kawalec, Janusz Cisek, Michał Klimecki i Janusz Odziemkowski. IPN i Kancelaria Prezydenta RP przygotowały publikację zawierającą zredagowany zapis dyskusji toczonych podczas poprzednich debat, organizowanych w Belwederze.