Kto dziś umrze za Gdańsk

Kiedy zaczęto mówić o „gdańskim układzie”? Kiedy „liberałowie” z Gdańska zaczęli nadawać ton polskiej polityce? Kiedy pieniądze, zamiast orła w koronie, zaczęły ciążyć nad miastem, w którym rodziła się Solidarność?

Droga do budynku, w którym mieściła się sławna sala BHP, w której 31 sierpnia 1980 r. podpisano porozumienie między strajkującym Trójmiastem a delegacją rządu PRL, prowadzi przez przemysłowe cmentarzysko. Stocznia Gdańska, od której rozpoczęła się solidarnościowa rewolucja, dziś wygląda jak porzucone miasto. Wśród rozpadających się budynków, zardzewiałych ramp, od lat nieużywanych urządzeń i dziurawych ogrodzeń, otoczona rozlewiskami błota i pofabrycznym śmietniskiem, historyczna sala sprawia przygnębiające wrażenie. A w środku, oblepiona kolorowymi planszami i plakatami, przypomina bardziej jedną z kontrkulturowych dyskotek modnych na Zachodzie w latach siedemdziesiątych, niż miejsce, w którym zawróciła historia.

Wycieczki, które tu docierają, niewiele mają do oglądania. Na stronie internetowej Europejskiego Centrum Solidarności można zobaczyć projekt wielkiej multimedialnej wystawy, planowanej w budynku, którego budowa ma się zakończyć w 2014 r. Na razie trzeba się zadowolić skromnymi wystawami, konkursami, zawodami sportowymi. Niektóre z nich adresowane są do młodzieży, ale sądząc po fotografiach, które w internecie publikuje Fundacja Centrum Solidarności, prezentują infantylne wyobrażenia działaczy kultury o tym, co młody człowiek jest w stanie zrozumieć i czym można go zająć, żeby przypadkiem nie nabrał podejrzenia, że ktoś chce go czegoś nauczyć.

Stolica wolnej Polski

A wokół Gdańsk, odnowiony, bogaty, przyciągający tłumy turystów. Jak to się stało, że przez ponad 20 lat to miasto nie zdobyło się na upamiętnienie wydarzeń, dzięki którym w 1980 r. znalazło się na czołówkach gazet i telewizyjnych programów na całym świecie?

Kiedyś Wolne Miasto, w założeniach traktatu wersalskiego miało być łącznikiem między Polską a Niemcami. Opanowane przez hitlerowców pod koniec lat trzydziestych, stało się jednym z pretekstów do niemieckiego ataku na Polskę w 1939 r. Zniszczone w czasie wojny, ale odbudowane i zamieszkane w większości przez przybyszów z części Polski zagarniętej przez Związek Sowiecki, okazało się miastem niepokornym i nieulękłym. W grudniu 1970 r. zainicjowało bunt, który chociaż został utopiony we krwi, zmusił komunistyczną dyktaturę do zmiany kierownictwa i politycznego kursu. Gdańsk dla milionów Polaków w kraju i na świecie był wtedy dumnym miastem gniewu i nieugiętego oporu. „Gdańsk pamiętamy”, „Gdańsk pomścimy” - pisano na murach wielu miast.

W 10 lat później Gdańsk stał się stolicą wolnej Polski. Tu podpisano porozumienie z rządem, tu 17 września, na spotkaniu komitetów strajkowych z całego kraju, powstała Solidarność. Tu postawiono pierwszy antykomunistyczny pomnik, na który reżim musiał wyrazić zgodę, tu działała centrala ruchu, który zmieniał Polskę, tu obradował pierwszy krajowy kongres wolności - I Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Tu w latach stanu wojennego nieustannie tliło się ognisko oporu, a poza Warszawą, Krakowem i Wrocławiem to właśnie na ulicach Gdańska toczyła się polsko-jaruzelska wojna, w której bronią były demonstracje i uliczne starcia, a zdarzało się, że także barykady, kamienie i butelki z benzyną.

Partia z Gdańska

A później, gdy komunistyczny system zaczął się przepoczwarzać w III Rzeczpospolitą, Gdańsk wciąż zachowywał swoje ważne miejsce na politycznej mapie Polski. Stąd w 1990 r. ruszała kampania prezydencka Lecha Wałęsy, stąd pochodził premier rządu Jan Krzysztof Bielecki, zgłoszony na premiera przez Wałęsę po jego zwycięstwie, tu nadal często zbierała się Komisja Krajowa „Solidarności”. W pierwszych wolnych wyborach parlamentarnych w 1991 r. Solidarność, Wyborcza Akcja Katolicka, Porozumienie Centrum i Porozumienie Ludowe zdobyły tu w sumie sześć poselskich mandatów, Unia Demokratyczna dwa, a KPN, PSL i SLD po jednym, ale trzy mandaty dostał Kongres Liberalno-Demokratyczny, często nazywany wtedy partią z Gdańska.

O programie tej partii wiele mówi ówczesna wypowiedź jednego z jej liderów, Donalda Tuska, który przekonywał, że trzeba „wyjść z zaklętego kręgu: komuniści - Solidarność. Ludzie rozglądają się za jakąś nową siłą polityczną, wykraczającą poza anachroniczne podziały; za ugrupowaniem, które nie powołuje się bez przerwy na Częstochowę, orła w koronie i barykady stanu wojennego, lecz pokazuje, jak można zrobić biznes, jak zarabiać pieniądze”.

Czyżby już wtedy, w 1991 r., nad Gdańskiem zbierały się czarne chmury?

Cała władza w nasze ręce

Kiedy zaczęto mówić o „gdańskim układzie”? Kiedy „liberałowie” z Gdańska zaczęli nadawać ton polskiej polityce? Kiedy pieniądze, zamiast orła w koronie, zaczęły ciążyć nad miastem, w którym rodziła się „Solidarność”?

W 1993 r. wybory w Gdańsku wygrał SLD, zdobywając pięć mandatów, uzupełnionych przez dwa mandaty Unii Pracy i dwa PSL. Taki był paradoks historii: komuniści, do których obalenia przyczyniła się Stocznia Gdańska, wracali do władzy wybrani w demokratycznych wyborach. Jeszcze w 1997 r. wybory wygrała Akcja Wyborcza Solidarność, SLD dostał cztery mandaty, a Unia Wolności dwa. W 2001 r. znów triumfował SLD przed Platformą Obywatelską oraz Prawem i Sprawiedliwością. Od tego czasu minęło 10 lat i nikt już nie może mieć złudzeń: w ostatnich wyborach Platforma zdobyła 8 mandatów poselskich, zgarniając większość głosów SLD i dawnej Unii Wolności.

Dziś znów Gdańsk jest na czołówkach gazet, tym razem tylko polskich. Afera z piramidą finansową, gdańskim lotniskiem, filmem o Wałęsie, synem premiera, sędzią na posyłki, nierychliwym wymiarem sprawiedliwości, a w tle „Nikoś”, oszustwa, wyłudzenia i korupcja, oklejają Gdańsk jak lepka pajęczyna. Fotografia gdańskich prominentów, ciągnących po płycie lotniska samolot Marcina P., w przyszłości znajdzie się w każdej encyklopedii Gdańska, w każdej rzetelnej monografii tego miasta. Czy wszystko zaczęło się 20 lat temu, kiedy młody polityk zapragnął „robić pieniądze”?

Przede wszystkim biznes

Kiedyś Europa nie chciała umierać za Gdańsk. W rezultacie wybuchła wojna, która pochłonęła miliony ofiar i obróciła Europę w gruzy. Dziś skala jest inna. Ale dzisiejsza władza broni swojego matecznika i gotowa jest na wiele, aby zminimalizować straty. Czy jednak zechce umrzeć za Gdańsk, za kolegów, którzy mają kłopoty? Raczej w końcu ich poświęci, bo przecież sensem życia jest „zrobić biznes”.

A sala BHP i tradycja Solidarności? Niech o nią nadal upominają się naiwni poczciwcy, którzy nigdy nie dorobią się niczego.

 

Źródło: